Viktor E. Frankl. Psycholog, twórca logoterapii i autor "Człowieka w poszukiwaniu sensu"

Życie i działalność naukowa

Młodość i edukacja

Victor Emil Frankl (ur. 26 marca 1905 w Wiedniu, zmarł tamże 2 września 1997). Od młodości interesował się psychologią i filozofią, co skłoniło go do studiów medycznych na Uniwersytecie Wiedeńskim. Już jako student korespondował z Freudem i Adlerem, pod których wyraźnym wpływem pozostawał w początkowym okresie swojej działalności naukowej. Fascynował się również założeniami filozofii egzystencjalnej, która wpłynęła na wiele jego prac. Należy podkreślić, że swoje nowatorskie zasady analizy egzystencjalnej oraz logoterapii Frankl wypracował jeszcze przed II wojną światową. Później został profesorem neurologii na Uniwersytecie Wiedeńskim.

Pobyt w obozach koncentracyjnych – wstrząsającego świadectwa czasu holokaustu

Podczas II wojny światowej Frankl został więźniem obozów koncentracyjnych, gdzie stracił całą swoją rodzinę. Te doświadczenia stały się podstawą jego najbardziej znaczących książek, w tym studium "Człowiek w poszukiwaniu sensu", które jest głęboko poruszającym świadectwem czasu Holokaustu i obrazem triumfu ludzkiego ducha.

Logoterapia – kluczowa koncepcja

Frankl opracował psychoterapeutyczną metodę poszukiwania sensu zwaną logoterapią, której głównym założeniem jest to, że najgłębszym popędem człowieka jest potrzeba sensu życia. Logoterapia Frankla zatem skupia się na odkrywaniu wartości i celów jako kluczowego elementu zdrowia psychicznego.

Różnice między logoterapią a psychoterapią freudowską

Logoterapia Frankla znacząco różni się od klasycznej psychoterapii freudowskiej, zarówno pod względem założeń teoretycznych, jak i metod leczenia. Podczas gdy Freud koncentrował się na popędach biologicznych, w szczególności na zasadzie przyjemności i nieświadomych konfliktach, . W przeciwieństwie do psychoanalizy, która często skupia się na przeszłości i analizie traum z dzieciństwa, logoterapia koncentruje się na przyszłości, pomagając pacjentowi odnaleźć cel i wartości w swoim życiu. Freud dążył do odkrycia ukrytych mechanizmów psychiki poprzez analizę snów i swobodnych skojarzeń, natomiast logoterapia stosuje podejście egzystencjalne, które zakłada, że człowiek ma wolność wyboru i może świadomie nadawać sens swoim doświadczeniom, nawet w obliczu cierpienia. W efekcie logoterapia stanowi prawdziwe wyzwanie dla współczesnej psychiatrii, oferując głęboko pozytywne podejście do metod psychoterapii.

Dzieła Victora Emila Frankla

"Człowiek w poszukiwaniu sensu"

Jedna z najbardziej wpływowych książek w literaturze psychiatrycznej od czasu Freuda; to głęboko poruszający, osobisty esej, które stanowi wstrząsające świadectwo Holokaustu. Poszukiwanie przez Victora Frankla sensu życia staje się centralnym tematem książki, która eksploruje tematy psychologiczne, egzystencjalne oraz osobiste przeżycia związane z przetrwaniem w obozach koncentracyjnych. Frankl opisuje swoje doświadczenia jako więzień obozów koncentracyjnych, podkreślając znaczenie woli i sensu jako kluczowych czynników przetrwania. Książka ta, podejmując kwestię sensu życia w kontekście osobistych doświadczeń jednostki, ukazuje, jak przeżycia autora przyczyniły się do stworzenia metod psychoterapeutycznych, pomagających ludziom odnaleźć cel i sens w obliczu cierpienia i życiowych wyzwań.

Najważniejsze założenia książki:

• Logoterapia jako klucz do sensu życia – Frankl opracował metody psychoterapeutyczne, które opierają się na założeniu, że człowiek potrzebuje przede wszystkim sensu życia do osiągnięcia wewnętrznej równowagi.

• Doświadczenia z obozów koncentracyjnych – Frankl, jako więzień obozów koncentracyjnych, pokazuje, jak w obliczu wielkich przeciwności i skrajnych doświadczeń możliwe jest odnalezienie prawdziwego sensu istnienia.

• Cierpienie i jego znaczenie: nieuniknione cierpienie jest częścią ludzkiego doświadczenia i może stanowić klucz do odnalezienia głębszego sensu życia. Zamiast unikać bólu lub popadać w rozpacz, człowiek może nadać im wartość, czyniąc je elementami swojego duchowego rozwoju. W kontekście obozów koncentracyjnych, gdzie Frankl doświadczył niewyobrażalnego bólu, wiedeński psycholog zauważa, że ci, którzy potrafili odnaleźć sens w cierpieniu, mieli ostatecznie większą wolę przetrwania. Cierpienie samo w sobie nie uszlachetnia, ale sposób, w jaki człowiek na nie reaguje, może prowadzić do głębokiej przemiany. Frankl widzi drogę wyjścia z cierpienia poprzez odnalezienie sensu nawet w najtrudniejszych doświadczeniach. Jego metody pomagają ludziom znaleźć nadzieję i cel nawet w najtrudniejszych okolicznościach.

• Wolność wyboru – Frankl podkreślał, że także w ekstremalnych warunkach ludzkie życie może być świadome i pełne nadziei, jeśli człowiek znajdzie trwały sens swojej egzystencji.

• Duchowa egzystencja – Według Frankla najgłębszym popędem człowieka jest jego dążenie do sensu, zaś literatura psychiatryczna od czasu Freuda nie doceniała tego aspektu.

To jedna z najbardziej doniosłych książek w literaturze psychiatrycznej od czasu Freuda; przykład głęboko poruszającego, osobistego eseju, który do dziś inspiruje tysiące czytelników.

"Wola sensu"

Książka, w której Frankl rozwija swoją teorię, podkreślając, że człowiek potrzebuje poszukiwanie sensu życia, aby przezwyciężyć doświadczenia rozpaczy, wewnętrznego chaosu, egzystencjalnego lęku oraz codziennego cierpienia; to cenne uzupełnienie “Człowieka w poszukiwaniu sensu”.

"Lekarz i dusza"

Frankl przedstawia teoretyczne i praktyczne podstawy swojej metody. Wskazuje, że literatura psychiatryczna od czasów Freuda zbyt mocno skupiła się na negatywnych aspektach życia, zamiast na poszukiwaniu sensu egzystencji. Utrata sensu życia okazuje się według Frankla ważnym czynnikiem patogennym nerwicy.

"Bóg ukryty"

Autor "Boga ukrytego" bada rozmaite formy człowieczej egzystencji, podkreślając duchowy wymiar sensu życia. Zadaje pytania o istnienie Boga i ludzkie życie w kontekście transcendencji.

Książki Frankla na polskim rynku wydawniczym

• "Człowiek w poszukiwaniu sensu"

• "Wola sensu"

• "Lekarz i dusza"

• "Bóg ukryty"

Znaczenie działalności Victora E. Frankla

Frankl, wybitny wiedeński psychiatra, doktor filozofii i profesor neurologii, wpłynął niebagatelnie na rozwój XX-wiecznej psychologii humanistycznej i psychiatrii. Viktor Frankl znany jest m.in. na całym świecie jako autor fundamentalnej książki 'Człowiek w poszukiwaniu sensu', która opisuje jego trudne doświadczenia w obozach koncentracyjnych i wpływ, jaki miały one na jego filozofię. Jego podejście określane mianem logoterapii jest prawdziwym wyzwaniem dla współczesnej psychiatrii. Frankl wygłosił setki wykładów na całym świecie, a jego przesłanie o poszukiwaniu sensu życia pozostaje dziś niezwykle aktualne w dobie nadmiaru dóbr i konsumpcjonizmu.

Pokrewni myśliciele i wpływ logoterapii

Teoria logoterapii Frankla była częścią szerszego nurtu psychologii humanistycznej, który koncentrował się na rozwoju człowieka i jego zdolności do nadawania sensu życiu. Do podobnych myślicieli należą:

• Abraham Maslow – twórca teorii hierarchii potrzeb, który również podkreślał znaczenie samorealizacji i sensu w życiu.

• Carl Rogers – autor terapii skoncentrowanej na pacjencie, wierzący w wewnętrzny potencjał człowieka do wzrostu i rozwoju.

• Rollo May – egzystencjalny psychoterapeuta, który koncentrował się na wolności, odpowiedzialności i poszukiwaniu znaczenia w cierpieniu.

Wpływ Victora E. Frankla w Polsce i na świecie

Na świecie logoterapia zyskała szerokie uznanie i wpłynęła na wielu psychologów, psychiatrów i filozofów. Wśród osób, które inspirowały się jego badaniami, można wymienić:

• Jordan Peterson – współczesny psycholog kliniczny, który podkreśla wagę odpowiedzialności i sensu życia w swoich książkach i wykładach.

• Irvin D. Yalom – psychoterapeuta egzystencjalny, który w swoich pracach często odwołuje się do kwestii sensu życia i nieuniknionego cierpienia.

• Martin Seligman – twórca psychologii pozytywnej, który podobnie jak Frankl badał, jak ludzie mogą odnaleźć sens i spełnienie w życiu.

W Polsce logoterapia jest obecnie rozwijana przez zarówno przez psychologów, jak i filozofów, a jej wpływ można dostrzec w badaniach nad psychoterapią egzystencjalną i duchowym wymiarem zdrowia psychicznego. Frankl miał znaczący wpływ na naukowców z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, który przyznał mu tytuł doktora honoris causa. Jego idee są także obecne w pracach polskich psychologów, takich jak Bogdan Wojciszke czy Piotr Oleś, którzy zajmują się psychologią osobowości i znaczeniem wartości w życiu człowieka.

Podsumowanie

Victor Emil Frankl, autor "Człowieka w poszukiwaniu sensu", pozostaje jednym z twórców humanizmu psychologicznego. Katolicki Uniwersytet Lubelski oraz Uniwersytet im. Karola w Pradze przyznały mu tytuł doktora honoris causa, a jego dzieła nadal inspirują wielkie rzesze czytelników, dając im głos nadziei w obliczu wielkich przeciwności.